Thế giới nghiệt ngã trong 'Winter's Bone'

Được chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết cùng tên ra mắt năm 2006 của nhà văn Daniel Woodrell, Winter's Bone là một tác phẩm điện ảnh thuộc dòng phim độc lập với kinh phí chỉ vỏn vẹn 2 triệu USD. Phim đã giành hai giải quan trọng nhất - Phim truyện hay nhất và Kịch bản xuất sắc - tại LHP Sundance năm ngoái. Tại Oscar diễn ra hồi cuối tháng 2, Winter's Bone cũng là một bất ngờ lớn của năm nay khi được đề cử ở 4 hạng mục quan trọng: Phim hay nhất, Nữ diễn viên chính xuất sắc, Nam diễn viên phụ xuất sắc và Kịch bản chuyển thể xuất sắc. Đây cũng được đánh giá là tác phẩm đặc biệt và khó xem nhất trong 10 phim tranh giải Phim hay nhất tại Oscar.

Phim lấy bối cảnh mùa đông tại một vùng đồi núi heo hút ở vùng Ozark, bang Missouri, Mỹ. Cô bé Ree 17 tuổi trở thành trụ cột của cả gia đình khi người cha bỏ đi biền biệt, người mẹ thì mắc bệnh tâm thần, hai đứa em vẫn còn nhỏ. Một ngày, cảnh sát đến nhà nói với Ree rằng Jessup Dolly, cha cô bé đã thế chấp cả ngôi nhà trong một vụ buôn bán hàng lậu. Nếu Jessup không ra hầu tòa thì cả gia đình Ree sẽ bị tống ra khỏi nhà. Mạo hiểm với cuộc sống của mình, Ree lên đường tìm cha. Cô bé 17 tuổi vượt lên trên sự dối trá, khinh miệt và những mối hiểm họa đến từ chính những người họ hàng của mình để đi tìm ra sự thật. Ree thực hiện một hành trình đơn độc để tìm cách cứu gia đình nhỏ của mình.

Khung cảnh mùa đông Missouri trong "Winter's Bone". Ảnh: Roadside Attractions.

"Tít dưới tận Missouri, nơi tôi được nghe điệu ca này. Đám bạn già đang thì thầm to nhỏ, bên tiếng đàn banjo bập bùng, nhẹ nhàng mà từ tốn..." - câu hát dân ca mở đầu bộ phim đã dẫn dắt khán giả đến với một thế giới rất riêng của Winter's Bone. Đó là một hình ảnh về nước Mỹ khác xa với những bộ phim bom tấn mà khán giả Việt Nam vẫn quen thuộc trước đây. Không có những tòa nhà cao chọc trời như ở thủ đô Washington, không có người qua kẻ lại tấp nập như ở New York, không có những ánh đèn rực rỡ, lung linh nhiều màu sắc phát ra từ các sòng bài ở Las Vegas, cũng không có những ngôi biệt thự xa hoa, lộng lẫy bên bãi biển như ở Miami hay Orange County.

Hình ảnh nước Mỹ trong Winter's Bone là một vùng quê điêu tàn, xa xôi đang bị bao phủ bởi một màu u ám, lạnh lẽo, hiu quạnh của mùa đông. Những con đường vắng vẻ, những cành cây trụi lá, những người dân cơ cực bên đàn gia súc bị bỏ đói lâu ngày... Hình ảnh của miền quê Missiouri đối lập rõ rệt với vẻ hào nhoáng, bóng bẩy của những thành phố lớn ở nước Mỹ. Rượu chè, ma túy, bạo lực, tình dục, dối trá, tất cả đều hiện hữu trong cái thế giới nghiệt ngã của Winter's Bone. Chính những thứ đó đã khiến cho những đứa trẻ như Ree trở nên già dặn trước tuổi và có được sự mạnh mẽ, nghị lực phi thường khi phải đối mặt với những khắc nghiệt của hoàn cảnh.

Ở tuổi 17, đáng lẽ Ree đang phải diện quần áo đẹp, trang điểm bóng bẩy, ngồi xế hộp với một anh bạn trai nhà giàu như bao cô gái tuổi teen khác trong nhiều bộ phim teen của Mỹ. Nhưng không, Ree ngày ngày bổ củi, săn bắn, nấu ăn, chăm sóc cho hai đứa em nhỏ và bà mẹ già mắc bệnh tâm thần. Người bố thì bỏ đi, không có bất kỳ tung tích nào. Bao nhiêu gánh nặng đè chặt xuống đôi vai của cô bé 17 tuổi. Mục tiêu của cô là nhập ngũ để lấy được số tiền thưởng chăm lo cho gia đình mình. Hơn thế nữa, để cứu cả nhà thoát khỏi cảnh vô gia cư, Ree một mình đi tới từng nhà người họ hàng để hỏi tung tích của bố. Tuy nhiên, cô bị họ hắt hủi, lăng mạ, thậm chí là đánh đập rất tàn nhẫn chỉ vì tất cả bọn họ đều có dính dáng tới ma túy và sợ bị liên lụy.

Jennifer Lawrence thủ vai Ree. Ảnh: Roadside Attractions.

Bức tranh số phận con người ở Missouri trong Winter's Bone đã được nữ đạo diễn Debra Granik khắc họa rõ nét qua thứ ngôn ngữ điện ảnh đậm chất phim độc lập của mình. Phim có cách kể và tiết tấu chậm rãi, máy quay đi theo nhân vật Ree trong suốt cuộc hành trình gõ cửa từng ngôi nhà để tìm thông tin về người cha. Màu sắc xám xịt, u ám, lạnh lẽo thể hiện cho sự tăm tối, bế tắc của cuộc sống nơi đây. Cách xây dựng không khí trong Winter's Bone đưa đẩy người xem vào trạng thái căng thẳng, bí bách nhưng lại ít có sự kịch tính. Thay vào đó, từng góc quay, từng hình ảnh, từng câu thoại của nhân vật đều tạo một cảm giác riêng cho khán giả. Có thể nói, trong 100 phút chiều dài phim, người xem bị hút vào cái thế giới không lối thoát của Winter's Bone và cùng trải nghiệm với sự cô đơn, lạnh lẽo của con người và cảnh vật nơi đây.

Phim cũng sử dụng thứ âm nhạc rất đặc trưng của miền quê nước Mỹ. Những giai điệu country đầy cảm xúc, tiếng guitar trữ tình, giọng hát trầm ấm của một người phụ nữ cao tuổi... khiến cho bầu không khí u ám của phim đôi chỗ được giãn ra. Sự xa cách, thờ ơ, lạnh nhạt của con người nơi đây được thể hiện rõ khi Ree đi từng nhà người họ hàng gõ cửa để hỏi về cha. Cho dù cha của Ree đã chết thì cô cũng phải tìm được xác của ông, nếu không khoản nợ mà ông đem nhà ra thế chấp sẽ bị truy tố. Lúc đó, Ree, bà mẹ điên và hai đứa em chỉ còn nước đi tha hương cầu thực ở nơi khác. Nhưng những người họ hàng của cô bé đều xua đuổi, nhẫn tâm, đe dọa Ree. Một số người khác thì cho cô tiền và nói đừng tìm hiểu mọi chuyện và ở ngoan trong nhà. Tuy nhiên, thái độ và những lời nói đó không khiến Ree gục ngã. Cô bé vẫn quyết đi tìm ra sự thật.

Người thủ vai Ree - nữ diễn viên 20 tuổi Jennifer Lawrence - là một trong những bất ngờ của điện ảnh thế giới năm qua. Cô đã hóa thân vào nhân vật một cách gần gũi, chân thật và dường như không hề có sự "gồng" lên để "diễn". Nữ đạo diễn Debra Granik nói về Jennifer: "Cô ấy nỗ lực rất nhiều để hiểu về thế giới tường tận của Ree. Thế giới ấy bao hàm việc đi săn, bổ củi, cùng ngữ điệu Anh - Mỹ đặc trưng. Từ lúc đặt chân tới Missouri trước thời điểm khởi quay, Jen đã trở nên quen thuộc với ngôi nhà mà chúng tôi mượn làm bối cảnh". Jennifer cũng học cách sử dụng các đồ vật rẻ tiền trong nhà, thuộc tên các chú chó, thân thiết với hai diễn viên nhí và nhập vai với vị thế của một người chị cả.

John Hawkes được đề cử Oscar cho "Nam diễn viên phụ xuất sắc" với vai người chú Teardrop trong "Winter's Bone". Ảnh: Roadside Attractions.

Có thể nói với những gì đã thể hiện trên màn ảnh, Jennifer Lawrence khiến người xem tin rằng cô thực sự "sống" với nhân vật Ree. Sự chân thật trong cách hóa thân nhân vật của cô làm cho khán giả nghĩ rằng những cô gái như Ree hoàn toàn có thật ở đâu đó tại một vùng quê nước Mỹ. Ree mang trong mình một nỗi đau đớn và cảm thấy bất lực trước cuộc sống của mình. Nhưng vì các em, vì bổn phận của mình, Ree đặt niềm tin và hy vọng tuyệt đối vào một phép màu mở ra tương lai tươi sáng hơn cho mình. Sự xấc láo, lầm lì của Ree được Jennifer Lawrence lột tả qua đôi mắt biết nói. Dáng người nhỏ bé của cô gái với chiếc mũ len đi giữa khung cảnh thiên nhiên rộng lớn hay cảnh Ree đăng ký nhập ngũ là những trường đoạn khiến người xem không khỏi chạnh lòng. Jennifer hoàn toàn xứng đáng với đề cử Nữ diễn viên chính xuất sắc tại Oscar 2011.

Dàn diễn viên phụ cũng hoàn thành tốt vai trò của họ. Một trong những nhân vật để lại ấn tượng nhất trong phim là ông chú Teardrop của Ree. Vẻ bề ngoài cục cằn, dữ tợn đối lập hoàn toàn với sự nhạy cảm, yếu đuối và trái tim ấm áp bên trong của ông. Ban đầu, khi Ree tìm tới, Teardrop thậm chí còn phản ứng dữ dội bằng cách bóp cổ Ree. Nhưng càng về sau, nhân vật này càng có sự thay đổi rõ rệt. Teardrop đại diện cho hình ảnh những con người nơi đây - tối ngày đắm chìm trong men say, ma túy. Cuộc sống không có lối thoát, không có mục đích, các mối quan hệ bị đóng băng, con người lạnh nhạt với nhau... Vừa qua, John Hawkes, người thủ vai Teardrop, cũng được đề cử Oscar Nam diễn viên phụ xuất sắc.

Đối với những khán giả quen xem phim giải trí thì Winter's Bone là một tác phẩm rất khó "nhằn". Tiết tấu chậm chạp, ít kịch tính của phim sẽ khiến nhiều người cảm thấy buồn ngủ, thậm chí là không đủ kiên nhẫn để xem tiếp khi mà phim chưa được phân nửa. Nhưng đối với khán giả yêu thích dòng phim độc lập thì đây thực sự là một bộ phim không thể bỏ qua. Cách kể giàu hình ảnh, thiết kế bối cảnh tuyệt vời, diễn xuất ấn tượng của dàn diễn viên và câu chuyện mang nhiều thông điệp của Winter's Bone chính là những điểm khiến phim ghi được dấu ấn tại các giải thưởng điện ảnh lớn, trong đó có Oscar.

Một hình ảnh đẹp trong "Winter's Bone". Ảnh: Roadside Attractions.

Bản thân tên phim - Winter's Bone - cũng mang nhiều ý nghĩa ẩn dụ. Nếu dịch một cách "đen và thô" thì có nghĩa là Xương cốt mùa đông. Nhưng dường như nhà văn Daniel Woodrell, tác giả cuốn tiểu thuyết, muốn thông qua câu chuyện của cô bé Ree đi tìm cha ở vùng quê Missouri để nói đến cái sự "lạnh thấu xương" trong mối quan hệ con người nơi đây. Sự cô đơn, hiu quạnh và hoang tàn của khung cảnh thiên nhiên nơi nhân vật sống có lẽ vẫn chưa lạnh lẽo bằng cái cách mà con người đối xử với nhau. Cùng là máu mủ, ruột thịt nhưng sự thờ ơ, lãnh đạm mà những người họ hàng dành cho Ree khiến nhiều người phải rùng mình và khó có thể tin được. Tuy nhiên, cái kết đầy tinh tế của phim cũng như hình ảnh thân thiết giữa ba chị em Ree cho thấy rằng dù con người có bị đẩy xuống nơi cùng cực, khắc nghiệt nhất, bản năng sinh tồn vẫn sẽ phát huy mạnh mẽ tác dụng của nó nếu có niềm tin và sự lạc quan.

Winter's Bone (Xương trắng) khởi chiếu tại Việt Nam từ ngày 1/4.

Nguyên Minh