Ai là cha đẻ của Bitcoin?

 Bitcoin là tiền số phổ biến nhất thế giới, ra đời cách đây hơn chục năm và liên tục gây chao đảo các thị trường chỉ trong vài năm gần đây. Ngoài những tranh cãi về giá trị hay tính pháp lý, cha đẻ của tiền số này cũng là tâm điểm của rất nhiều cuộc thảo luận. Đến nay, thông tin về người tạo ra Bitcoin vẫn là một trong những bí ẩn lớn nhất của ngành công nghệ hiện đại.

Hôm 14/11, WSJ đưa tin gia đình David Kleiman ở Florida đang kiện đối tác kinh doanh cũ của mình là Craig Wright. Wright là một lập trình viên 51 tuổi người Australia, hiện sống ở London và tự nhận là Satoshi Nakamoto - cha đẻ Bitcoin.

Nhà Kleiman tố Wright kiểm soát bộ nhớ cache của 1 triệu Bitcoin, tức khoảng 64 tỷ USD. Đối với những người kinh doanh tiền mã hóa, chỉ có một cách thuyết phục để xác định danh tính của cha đẻ Bitcoin là khóa riêng tư kiểm soát tài khoản lưu trữ một triệu Bitcoin. Bất kỳ ai tự xưng là Nakamoto đều có thể chứng minh bằng cách chuyển dù chỉ là một phần nhỏ của đồng coin ra khỏi đó.

Phía nguyên đơn cho biết sẽ đưa ra bằng chứng cho thấy cả hai đã tham gia vào Bitcoin kể từ khi thành lập và làm việc cùng nhau. Vì thế, giới phân tích đánh giá vụ kiện này có thể sẽ khiến cha đẻ thực sự của Bitcoin lộ diện.

Bitcoin bắt đầu được Satoshi thiết kế từ năm 2007. Ông là người đã tạo ra cài đặt mẫu ban đầu của Bitcoin. Satoshi cũng thiết kế cơ sở dữ liệu blockchain đầu tiên cho đồng tiền này.

Vào ngày 18/8/2008, ông hoặc một cộng sự đã đăng ký tên miền và tạo trang web "bitcoin.org". Ngày 31/10 cùng năm, Satoshi đã xuất bản sách trắng về một loại tiền điện tử kỹ thuật số, có tiêu đề "Bitcoin: Hệ thống tiền điện tử ngang hàng".

Satoshi tiếp tục cộng tác với các nhà phát triển khác cho đến giữa năm 2010. Thời gian đó, ông tự mình thực hiện tất cả các sửa đổi đối với mã nguồn Bitcoin. Tuy nhiên, về sau cộng đồng phát triển Bitcoin dần mất liên lạc hoàn toàn với Satoshi sau khi ông đưa "khóa báo động" cho Gavin Andresen - một nhà phát triển phần mềm đóng góp lớn cho sự ra đời của Bitcoin. Khóa này có thể dùng để báo động tới toàn mạng lưới ngừng lưu lại giao dịch khi bị tấn công.

Từ khi Bitcoin ra đời đến nay, danh tính chính xác của Satoshi Nakamoto vẫn còn là ẩn số.

Tượng Satoshi Nakamoto đặt tại thành phố Budapest (Hungary). Ảnh: AFP

Satoshi chưa bao giờ tiết lộ thông tin cá nhân. Hồi năm 2012, tài khoản của nhân vật này trên P2P Foundation - một mạng lưới toàn cầu dành riêng cho vận động và nghiên cứu các mạng đồng đẳng, Satoshi tự nhận là một nam giới 37 tuổi sống ở Nhật Bản. Theo tạp chí Wired của Mỹ, trong tiếng Nhật, Satoshi có nghĩa là "khôn ngoan".

Nhưng một số người lại đặt giả thuyết rằng, Satoshi Nakamoto là sự kết hợp tinh quái của bốn công ty công nghệ: SAmsung, TOSHIba, NAKAmichi và MOTOrola.

Nhiều thuyết âm mưu đặt ra, cha đẻ Bitcoin thậm chí không phải là người Nhật vì tiếng Anh tiêu chuẩn (British English) của ông rất thuần thục, chẳng khác một người bản ngữ.

Có giả thuyết cho rằng Satoshi có thể là một nhóm người. Tờ The Guardian dẫn lời của Dan Kaminsky - nhà nghiên cứu bảo mật về Bitcoin, cho rằng Nakamoto có thể là một "nhóm người" hoặc trừ phi đây là một "thiên tài". Laszlo Hanyecz - một nhà phát triển từng gửi email cho Satoshi, chia sẻ trên tạp chí Wired rằng Bitcoin quá hoàn hảo nếu chỉ do một người thiết kế. Gavin Andresen cũng từng nói về Satoshi trên MIT Technology Review: "Ông ấy là một lập trình viên xuất sắc, nhưng điều này rất kỳ quặc".

Việc cha đẻ Bitcoin sử dụng tiếng Anh tiêu chuẩn thành thạo ở cả mã nguồn và các bình luận đăng diễn đàn dẫn đến suy đoán rằng Satoshi, hoặc ít nhất một cá nhân trong một tập đoàn tự xưng là ông, có nguồn gốc từ Khối thịnh vượng chung Anh. Tờ Times của London từng phân tích về khối Bitcoin đầu tiên do Satoshi khai thác đã chỉ ra, ông có sự quan tâm đặc biệt đến chính phủ Anh.  

Theo tạp chí Wired, Stefan Thomas - một kỹ sư phần mềm người Thụy Sĩ và là thành viên tích cực trong cộng đồng Bitcoin, đã vẽ đồ thị thời gian về mỗi bài đăng trên diễn đàn của Satoshi. Biểu đồ cho thấy, sự sụt giảm nghiêm trọng đến mức gần như không có bài đăng nào trong khoảng thời gian từ 5h đến 11h sáng, theo giờ chuẩn Greenwich. Khoảng thời gian này là từ 2h chiều đến 8h tối theo giờ Nhật Bản. Điều này cho thấy, Satoshi là một người có thói quen ngủ bất thường nếu sống ở Nhật Bản.

Danh tính của Nakamoto vẫn chưa được xác định, nhưng các suy đoán nổi tiếng trên thế giới đều tập trung vào các chuyên gia mật mã và khoa học máy tính. Hầu hết là người không phải gốc Nhật.

Mọi nghi ngờ sớm nhất đổ dồn về Hal Finney (1956 - 2014). Theo Washington Post, ông là nhà tiên phong về tiền mã hóa và là người đầu tiên (không phải chính Satoshi) sử dụng phần mềm, lập báo cáo lỗi và thực hiện các cải tiến loại tiền này. Nhà báo Andy Greenberg của Forbes từng đặt nghi vấn khi phát hiện Finney sống cách một người đàn ông có tên "Dorian Satoshi Nakamoto" vài dãy nhà. Greenberg đã yêu cầu công ty tư vấn phân tích chữ viết Juola & Associates so sánh một mẫu chữ viết của Finney với chữ viết của Satoshi. Kết quả phân tích chỉ ra, đây là hai mẫu chữ giống nhau nhất mà công ty này từng gặp.

Greenberg đưa ra giả thuyết rằng Finney có thể đã là một "tác giả ảo" thay mặt cho Satoshi, hoặc ông sử dụng danh tính của người hàng xóm Dorian để che giấu thân phận. Tuy nhiên, sau khi gặp Finney, nhìn thấy các email giữa ông và Satoshi, cũng như lịch sử ví Bitcoin, bao gồm cả giao dịch đầu tiên từ Satoshi với Finney mà ông quên trả lại, Greenberg kết luận rằng Finney không phải cha đẻ Bitcoin.

Vợ đang chăm sóc Hal Finney phải ngồi xe lăn vì bệnh xơ cứng teo cơ một bên. Ảnh: Nhân vật cung cấp cho Wired

Trong một bài báo nổi tiếng vào tháng 3/2014 trên tạp chí Newsweek, nhà báo Leah McGrath Goodman đã xác định Dorian Prentice Satoshi Nakamoto - một người Mỹ gốc Nhật sống ở California, tên khai sinh là Satoshi Nakamoto, có thể là cha đẻ Bitcoin. Bên cạnh tên, Goodman chỉ ra một số dữ kiện để củng cố quan điểm của mình. Được đào tạo như một nhà vật lý tại Đại học Cal Poly (California), Dorian từng là kỹ sư hệ thống trong các dự án quốc phòng và kỹ sư máy tính cho các công ty dịch vụ thông tin tài chính - công nghệ. Dorian đã bị cho nghỉ việc hai lần vào đầu những năm 1990 và trở thành người theo chủ nghĩa tự do. Con gái ông từng tiết lộ, cha mình thường khuyến khích cô tự kinh doanh "không phải dưới sự kiểm soát của chính phủ".

Trong bằng chứng gần như lớn nhất của bài báo, Goodman kể lại, khi bà hỏi Dorian về Bitcoin trong một cuộc phỏng vấn trực tiếp ngắn ngủi, ông dường như đã xác nhận mình là người sáng lập Bitcoin bằng cách nói: "Tôi không còn tham gia vào việc đó nữa và tôi không thể thảo luận về nó. Việc này đã được giao cho người khác. Bây giờ họ đang chịu trách nhiệm về nó. Tôi không còn bất kỳ mối liên hệ nào".

Tuy nhiên, trong cuộc phỏng vấn dài sau đó, Dorian phủ nhận tất cả mối liên hệ với Bitcoin. Ông nói, chưa bao giờ nghe về loại tiền này và đã hiểu sai câu hỏi của Goodman là về công việc trước đây của ông trong quân đội. Cuối ngày hôm đó, tài khoản P2P Foundation của cha đẻ Bitcoin đã đăng bài viết đầu tiên sau 5 năm, nói rõ: "Tôi không phải Dorian Nakamoto". Nhưng đến tháng 9, tài khoản này thông báo rằng đã bị tấn công. Công chúng bắt đầu nghi ngờ về tính xác thực của bài đăng trước đó.

Dorian Prentice Satoshi Nakamoto (mặc vest) xua đuổi phóng viên sau khi tin tức ông có thể là cha đẻ Bitcoin lan truyền chóng mặt hồi năm 2014. Ảnh: Bloomberg

Elon Musk cũng là một trong những cái tên nằm trong danh sách nghi ngờ. Năm 2017, Sahil Gupta - cựu thực tập sinh tại SpaceX, đặt giả thuyết rằng Satoshi có lẽ là CEO Tesla.

Gupta từng làm việc tại SpaceX trong năm 2015. Ông cho hay Elon Musk có thể là người đứng sau Bitcoin vì tỷ phú này hiểu sâu về kinh tế và mật mã học, nắm bắt các ngôn ngữ lập trình tiên tiến và cũng là một người có lối sống bí ẩn. Theo cựu thực tập sinh này, có lẽ Elon Musk muốn tạo ra Bitcoin vào năm 2008 - giai đoạn suy thoái kinh tế, vì có khao khát "giải quyết sự thiếu tin tưởng vào hệ thống ngân hàng bằng cách tạo ra một loại tiền ảo sống không cần nhà băng".

Dù vậy, ngay sau đó, Elon Musk đã phủ nhận giả thuyết này. Ông còn pha trò rằng bản thân đã làm mất một vài Bitcoin mà bạn gái tặng cách đây vài năm.

Ngoài ba trường hợp nổi tiếng trên, truyền thông thế giới nhắm khoảng 10 người được cho là cha đẻ Bitcoin. Danh sách những người có thể là Satoshi Nakamoto vẫn nối dài qua từng năm. Dù chưa xác định được danh tính cha đẻ Bitcoin, thành phố Budapest (Hungary) đã cho lập một đài tưởng niệm để vinh danh công lao của ông trong việc tạo ra Bitcoin và đặt nền móng cho hệ thống tiền điện tử.

Tấn Đạt