Công chứng tại nhà

Ngoài việc đến cơ quan công chứng để công chứng như thế này, khách hàng có thể mời công chứng viên đến tận nhà công chứng theo yêu cầu (ảnh chụp tại Phòng công chứng số 4, TP.HCM)

Ngoài phí công chứng như bình thường, khách hàng phải trả thêm một khoản phí “công chứng ngoài trụ sở” nhưng thuận tiện hơn trong việc sắp xếp thời gian, công việc.

Xong việc trong 10 phút

Cuối giờ chiều 11-1, công chứng viên Đỗ Hùng Phong (Phòng công chứng số 4) bắt đầu đến nhà riêng của một khách hàng tại đường Huỳnh Tịnh Của (quận Bình Thạnh). Sáng hôm đó, Phòng công chứng số 4 đã nhận được yêu cầu của khách hàng T.T.P. đề nghị công chứng viên đến nhà riêng để ký công chứng di chúc. Theo hồ sơ yêu cầu công chứng, bà P. đang bị bệnh nan y giai đoạn cuối với tình trạng sức khỏe rất kém.

Khi công chứng viên có mặt thì tại nhà bà P. đã có hai người làm chứng khác theo quy định. Công việc công chứng bắt đầu bằng việc kiểm tra nhân thân, các giấy tờ sở hữu tài sản có liên quan đến di chúc của bà P.. Bà P. là người độc thân, chủ sở hữu căn nhà trên đường Huỳnh Tịnh Của và di chúc để lại căn nhà cho người chị ruột nếu bà qua đời.

Hai nhân chứng được công chứng viên kiểm tra về nhân thân, đọc lại bản di chúc cho bà P. ký tên và xác nhận tình trạng tinh thần, năng lực hành vi dân sự của bà P.. Công việc diễn ra nhanh gọn trong vòng hơn 10 phút. Bộ hồ sơ di chúc được công chứng viên đem về phòng công chứng để đóng dấu, ngày hôm sau người thân của bà P. đến đóng phí và lấy hồ sơ.

Phải có “lý do chính đáng”

Theo quy định của Luật công chứng, cơ quan công chứng phải thực hiện chế độ làm việc theo giờ hành chính của các cơ quan nhà nước, việc ký công chứng phải được thực hiện tại trụ sở cơ quan công chứng. Tuy nhiên, theo công chứng viên Đỗ Hùng Phong, trường hợp bệnh nặng như bà T.T.P. là một trong các trường hợp đặc biệt mà cơ quan công chứng có thể cử công chứng viên đến tận nhà để ký.

Việc “đến tận nhà” hay còn gọi là “công chứng ngoài trụ sở” đang là một dịch vụ được nhiều cơ quan công chứng, nhất là công chứng tư, quảng bá để thu hút khách hàng. Theo Luật công chứng, chỉ những trường hợp như: người già yếu không thể đi lại được, người đang bị tạm giữ, tạm giam, thi hành án phạt tù hoặc có lý do chính đáng khác không thể đến trụ sở công chứng mới có thể áp dụng trường hợp công chứng ngoài trụ sở.

Một trưởng văn phòng công chứng tư nói: “Hễ khách hàng muốn là chúng tôi sẵn sàng phục vụ tận nơi, kể cả tới tận nhà riêng, công ty hay địa điểm nào đó mà khách hàng lựa chọn. Lý do chính đáng thì có rất nhiều: khách hàng bận đi làm trong giờ hành chính không thể xin nghỉ, bận đi công tác đột xuất trong khi muốn ký ngay, đang điều trị tại bệnh viện... cũng là đúng luật”.

Thực tế cho thấy vẫn còn một số phòng công chứng nhà nước dè dặt, cẩn trọng vì sợ bị “bắt giò” khi ký công chứng ngoài trụ sở. Thế nào là “lý do chính đáng” để có thể thực hiện ký công chứng ngoài trụ sở thì còn đang tranh cãi. Một trưởng phòng công chứng nhà nước cho rằng không nên lạm dụng trường hợp “lý do chính đáng” để ký công chứng ngoài trụ sở, vì rất dễ xảy ra tình trạng tiêu cực giữa công chứng viên với khách hàng. Điều này rất nguy hiểm, có khả năng dẫn đến việc công chứng có sai phạm.

Ông Trần Anh Tuấn, trưởng Phòng công chứng nhà nước số 3, cho biết phòng công chứng này từng cử công chứng viên đến trụ sở của một doanh nghiệp kinh doanh bất động sản để ký hợp đồng mua bán nhà đất giữa công ty với các khách hàng (khoảng vài chục người). Theo ông Tuấn, khách hàng quá đông, ký cùng lúc nhiều hợp đồng cũng là “lý do chính đáng” để có thể ký ngoài trụ sở cơ quan công chứng. Tuy chưa thống kê cụ thể nhưng ông Tuấn nói hầu như mỗi ngày Phòng công chứng số 3 đều có vụ việc công chứng ngoài trụ sở. “Theo tôi, không cần phải ra ngoài trụ sở thì công chứng viên mới có thể tiêu cực. Vấn đề là cần nâng cao trách nhiệm của công chứng viên, điều này cũng đã được luật quy định” - ông Tuấn nói.

Không thống nhất mức thu phí

Liên quan mức phí khách hàng phải chịu thêm khi mời công chứng viên đến nhà hiện cũng đang có sự cạnh tranh giữa phòng công chứng nhà nước và công chứng tư. Theo các phòng công chứng nhà nước, ngoài khoản phí công chứng theo quy định, các phòng công chứng này được thu thêm khoản phí công chứng ngoài trụ sở theo quy định của UBND TP.HCM. Mức phí công chứng ngoài trụ sở được tính theo khoảng cách từ trụ sở phòng công chứng đến địa điểm chứng, tùy theo khoảng cách có thể thu thêm 50.000-200.000 đồng/hồ sơ.

Trong khi đó, mức phí công chứng tại nhà mà các văn phòng công chứng tư áp dụng rất tùy nghi, do không bị khống chế bởi mức trần như các phòng công chứng nhà nước. Theo văn phòng công chứng Bến Thành, thông thường một hồ sơ công chứng ngoài trụ sở văn phòng sẽ thu thêm mức phí khoảng 500.000 đồng. Một văn phòng công chứng tư khác cho biết mức thu cũng áp dụng tùy theo độ xa, gần của địa điểm công chứng, có thể thu thêm 500.000-1 triệu đồng/hồ sơ tùy thỏa thuận với khách hàng. Có văn phòng công chứng tư được hỏi cho biết mức phí có thể từ 1-2 triệu đồng/hồ sơ.

Ông Nguyễn Thanh Toàn (ngụ quận Tân Bình) cho biết ông bị tai nạn giao thông, gãy chân phải bó bột đúng vào ngày hẹn ký công chứng bán nhà nên người nhà phải mời một văn phòng công chứng tư gần đó đến nhà để ký công chứng. Trị giá căn nhà là 2 tỉ đồng, kể cả phí công chứng, tư vấn đánh máy hợp đồng, phí công chứng ngoài trụ sở tổng cộng phải đóng 2,6 triệu đồng. Khi tham khảo mức thu của một phòng công chứng nhà nước, trường hợp của ông Toàn chỉ có thể thu tối đa hơn 1,9 triệu đồng (gồm 1,7 triệu đồng phí công chứng thu trên trị giá căn nhà, phí đánh máy 30.000 đồng và phí công chứng ngoài trụ sở 200.000 đồng).

Theo giải thích của văn phòng công chứng Bến Thành, các văn phòng công chứng tư hoạt động theo Luật doanh nghiệp và Luật công chứng nên khoản phí thu thêm do công chứng ngoài trụ sở không bị điều chỉnh bởi quyết định của UBND TP.HCM như các phòng công chứng nhà nước. Việc ấn định mức thu bao nhiêu do các văn phòng công chứng tự quyết định, vận dụng làm sao để có sự hợp lý, cạnh tranh thu hút được khách hàng.

CHI MAI